- حسن حبل المتین (حَ سَ نِ حَ لُلْ مَ)
سید حسن حبل المتین، برادر کوچک مؤیدالاسلام سیدجلال الدین صاحب روزنامۀ ’حبل المتین’ منتشر در کلکته میباشد. او و برادر بزرگترش سیدمحمدعلی آقابزرگ پسران سیدمحمدرضا مجتهد کاشانی از علمای روحانی آغاز قرن چهاردهم هجری بودند، و برای شناسایی هریک به جای خود مراجعه شود.
توقیف و تبعید سیدحسن قبل از مشروطیت: اگرچه سیدحسن از عین الدوله هواداری میکرده لیکن دشمنی میرزاعلی اصغر اتابک بامؤیدالاسلام سبب شد که در سال 1319 هجری قمری به خانه سیدحسن ریختند و او را نزد عین الدوله حاکم تهران بردند. عین الدوله او را در مبارک آباد یکسال تحت نظر گذاشت و سپس بهند تبعید کرد. سیدحسن پس از دو سال ماندن نزد برادرش مؤیدالاسلام ناشر ’حبل المتین’ در کلکته، به تهران بازگشت روزنامۀ ’حبل المتین’ تهران را پایه گذاری کرد. نخستین شمارۀ این روزنامه در دوشنبۀ پانزدهم اردیبهشت ماه 829 شمسی، جلالی و 29 آوریل 1907م. یعنی پس از چهارده سال از تأسیس ’حبل المتین’ کلکته که توسط مؤیدالاسلام پخش میشد، در تهران پخش گردید. در سرلوح این روزنامه مدیرکل ’جلال الدین حسینی مؤیدالاسلام’ و نایب مدیر ’ میرزا سیدحسن کاشانی’ معرفی شده بود. ولیکن کارها، همه به عهدۀ سیدحسن بوده است. و او آنرا شعبه و شاخه ای از حبل المتین کلکته میشمرد، و سال تأسیس حبل المتین کلکته یعنی سال 1311 هجری قمری را بر آن نوشته بود. و تا توپ بستن مجلس به همین شکل ادامه داشت و از مشروطیت دفاع میکرد. کسروی گوید: در داستان پیمان روس و انگلیس و رخدادهای دیگر در این روزنامه گفتارهای پرمغز نوشت و سیدحسن پس از آن بدخواهی ها که با جنبش مشروطه خواهی کرده و به هواداری عین الدوله آن دشمنی ها را با کوششهای دو سید (بهبهانی و طباطبائی) کرده بود. این زمان به نیکی ها برخاست و شکست را بدین سان بست. (تاریخ مشروطۀ کسروی).
یکی از همکاران باأرج سیدحسن در پخش ’حبل المتین’ نویسندۀ معروف شیخ یحیی کاشی است که مدتی نیز سردبیرروزنامۀ ایران بوده است. پس از توپ بستن مجلس در 26 جمادی دوم 1326 هجری قمری تقی زاده و مساوات و ملک المتکلمین به خانه عین الدوله رفته و از آنجا به خانه سیدحسن که نزدیک بود میروند، لیکن زنان سیدحسن از ترس قزاقهای شاه شروع به زاری کرده به ایشان پناه نمیدهند همین که ایشان بیرون می آیند چند تن از آنان بدست قزاقها اسیر میشوند و سیدحسن در آغاز در میان آب انبار خانه پنهان شده و سپس به سفارت انگلیس رفته و همراه تقی زاده پناهنده شد و بدین روش از گرفتار شدن به سرنوشت جهانگیرخان و ملک المتکلمین رهیده و در پایان به اتفاق چهار تن دیگر از طرف شاه به قفقاز تبعید شد، لیکن پس از مدتی توقف در رشت شمارۀ نخستین روزنامۀ ’حبل المتین’ را در محرم 1327 هجری قمری منتشر کرد وچهار ماه ادامه داد و سپس همراه مجاهدان مشروطه خواه بسرداری محمدولیخان سردارسپه و سرداریحیی به تهران آمده و پس از اخراج شاه و پایان دادن به استبداد صغیر، سیدحسن روزنامه را دوباره منتشر کرد.
توقیف حبل المتین: دورۀ جدید حبل المتین در ماه جمادی دوم آغاز شد و در شمارۀ ششم (1327 ه. ق.) بمناسبت مقاله ای که بعنوان ’اذا فسد العالم فسدالعالم’ بقلم سیدنورالدین پسر سیداسدالله خرقانی منتشر ساخت، تحت تعقیب قرار گرفت. مشروطه خواهان که به آسانی شاه را اخراج کرده و پسرش را بجای او نشانده بودند چنان مغرور بودند که نیازی به تصفیۀ دستگاه فاسداستبدادی نمیدیدند و این دستگاه فاسد برای جلوگیری از پیشرفت نهضت از هیچگونه خرابکاری کوتاهی نکرد. ازجمله این مقاله را بهانه کرده و عوام را تحریک کردند و محکمه ای به عضویت معاون حضرت و صدرالاشراف و مشاورالملک و شیخ هادی که همگی از اطرافیان محمدعلی شاه بودند تشکیل داده و سیدحسن حبل المتین را به پرداخت 250 تومان و سه ماه زندان و 23 ماه توقیف روزنامۀ ’حبل المتین’ محکوم کردند. روزنامۀ حکمت چ مصر درباره این حکم ضد آزادی مقاله ای به عنوان ’پاداش خدمات هجده سالۀ حبل المتین’ منتشر کرد و حکم را از نظر قانونی باطل شمرده گوید: محکومیت او برای گرفتن انتقام ازمقالات آزادیخواهانۀ او پیش و پس از انقلاب مشروطیت بوده است. این حکم ظالمانه در افکار عمومی مردم ایران سوء اثر بخشید و وزیر عدلیه مجبور شد برای نخستین بار به تشکیل محکمۀ تمیز (دیوان عالی کشور) تن دردهد. و این دیوان محکومیت سیدحسن را لغو کرد. لیکن سیدحسن حبل المتین پس از آزادی از ترس دستگاه فاسد از اقدامات سیاسی دست برداشت و خانه نشینی گزید تا آنکه درتهران درگذشت. (از تاریخ مشروطۀ کسروی) (تاریخ جراید صدر هاشمی) (تاریخ بیداری ایرانیان چ 2 ج 2 ص 397)
توقیف و تبعید سیدحسن قبل از مشروطیت: اگرچه سیدحسن از عین الدوله هواداری میکرده لیکن دشمنی میرزاعلی اصغر اتابک بامؤیدالاسلام سبب شد که در سال 1319 هجری قمری به خانه سیدحسن ریختند و او را نزد عین الدوله حاکم تهران بردند. عین الدوله او را در مبارک آباد یکسال تحت نظر گذاشت و سپس بهند تبعید کرد. سیدحسن پس از دو سال ماندن نزد برادرش مؤیدالاسلام ناشر ’حبل المتین’ در کلکته، به تهران بازگشت روزنامۀ ’حبل المتین’ تهران را پایه گذاری کرد. نخستین شمارۀ این روزنامه در دوشنبۀ پانزدهم اردیبهشت ماه 829 شمسی، جلالی و 29 آوریل 1907م. یعنی پس از چهارده سال از تأسیس ’حبل المتین’ کلکته که توسط مؤیدالاسلام پخش میشد، در تهران پخش گردید. در سرلوح این روزنامه مدیرکل ’جلال الدین حسینی مؤیدالاسلام’ و نایب مدیر ’ میرزا سیدحسن کاشانی’ معرفی شده بود. ولیکن کارها، همه به عهدۀ سیدحسن بوده است. و او آنرا شعبه و شاخه ای از حبل المتین کلکته میشمرد، و سال تأسیس حبل المتین کلکته یعنی سال 1311 هجری قمری را بر آن نوشته بود. و تا توپ بستن مجلس به همین شکل ادامه داشت و از مشروطیت دفاع میکرد. کسروی گوید: در داستان پیمان روس و انگلیس و رخدادهای دیگر در این روزنامه گفتارهای پرمغز نوشت و سیدحسن پس از آن بدخواهی ها که با جنبش مشروطه خواهی کرده و به هواداری عین الدوله آن دشمنی ها را با کوششهای دو سید (بهبهانی و طباطبائی) کرده بود. این زمان به نیکی ها برخاست و شکست را بدین سان بست. (تاریخ مشروطۀ کسروی).
یکی از همکاران باأرج سیدحسن در پخش ’حبل المتین’ نویسندۀ معروف شیخ یحیی کاشی است که مدتی نیز سردبیرروزنامۀ ایران بوده است. پس از توپ بستن مجلس در 26 جمادی دوم 1326 هجری قمری تقی زاده و مساوات و ملک المتکلمین به خانه عین الدوله رفته و از آنجا به خانه سیدحسن که نزدیک بود میروند، لیکن زنان سیدحسن از ترس قزاقهای شاه شروع به زاری کرده به ایشان پناه نمیدهند همین که ایشان بیرون می آیند چند تن از آنان بدست قزاقها اسیر میشوند و سیدحسن در آغاز در میان آب انبار خانه پنهان شده و سپس به سفارت انگلیس رفته و همراه تقی زاده پناهنده شد و بدین روش از گرفتار شدن به سرنوشت جهانگیرخان و ملک المتکلمین رهیده و در پایان به اتفاق چهار تن دیگر از طرف شاه به قفقاز تبعید شد، لیکن پس از مدتی توقف در رشت شمارۀ نخستین روزنامۀ ’حبل المتین’ را در محرم 1327 هجری قمری منتشر کرد وچهار ماه ادامه داد و سپس همراه مجاهدان مشروطه خواه بسرداری محمدولیخان سردارسپه و سرداریحیی به تهران آمده و پس از اخراج شاه و پایان دادن به استبداد صغیر، سیدحسن روزنامه را دوباره منتشر کرد.
توقیف حبل المتین: دورۀ جدید حبل المتین در ماه جمادی دوم آغاز شد و در شمارۀ ششم (1327 ه. ق.) بمناسبت مقاله ای که بعنوان ’اذا فسد العالم فسدالعالم’ بقلم سیدنورالدین پسر سیداسدالله خرقانی منتشر ساخت، تحت تعقیب قرار گرفت. مشروطه خواهان که به آسانی شاه را اخراج کرده و پسرش را بجای او نشانده بودند چنان مغرور بودند که نیازی به تصفیۀ دستگاه فاسداستبدادی نمیدیدند و این دستگاه فاسد برای جلوگیری از پیشرفت نهضت از هیچگونه خرابکاری کوتاهی نکرد. ازجمله این مقاله را بهانه کرده و عوام را تحریک کردند و محکمه ای به عضویت معاون حضرت و صدرالاشراف و مشاورالملک و شیخ هادی که همگی از اطرافیان محمدعلی شاه بودند تشکیل داده و سیدحسن حبل المتین را به پرداخت 250 تومان و سه ماه زندان و 23 ماه توقیف روزنامۀ ’حبل المتین’ محکوم کردند. روزنامۀ حکمت چ مصر درباره این حکم ضد آزادی مقاله ای به عنوان ’پاداش خدمات هجده سالۀ حبل المتین’ منتشر کرد و حکم را از نظر قانونی باطل شمرده گوید: محکومیت او برای گرفتن انتقام ازمقالات آزادیخواهانۀ او پیش و پس از انقلاب مشروطیت بوده است. این حکم ظالمانه در افکار عمومی مردم ایران سوء اثر بخشید و وزیر عدلیه مجبور شد برای نخستین بار به تشکیل محکمۀ تمیز (دیوان عالی کشور) تن دردهد. و این دیوان محکومیت سیدحسن را لغو کرد. لیکن سیدحسن حبل المتین پس از آزادی از ترس دستگاه فاسد از اقدامات سیاسی دست برداشت و خانه نشینی گزید تا آنکه درتهران درگذشت. (از تاریخ مشروطۀ کسروی) (تاریخ جراید صدر هاشمی) (تاریخ بیداری ایرانیان چ 2 ج 2 ص 397)